Πώς αντιμετωπίζουμε το πένθος. Τρόποι διαχείρισης και αυτό-φροντίδας.

Πρόγραμμα ‘Στήριξης στο πένθος’ του ΠΑΣΥΚΑΦ!

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, είναι μια από τις πιο οδυνηρές εμπειρίες που αντιμετωπίζουμε ως άνθρωποι. Τα έντονα συναισθήματα που βιώνουμε μπορεί να μας κατακλύσουν, κάνοντας μας να νοιώθουμε χαμένοι, μόνοι και αβέβαιοι πώς να συνεχίσουμε τη ζωή μας χωρίς το αγαπημένο μας πρόσωπο. Ενώ είναι μια πραγματικότητα που ενώ όλοι μας κάποτε θα αντιμετωπίσουμε, σπάνια μιλάμε ανοικτά για το πένθος και μαθαίνουμε πώς να το διαχειριστούμε καλύτερα.

Απολύτως φυσιολογικό και μοναδικό βίωμα
Το πένθος είναι μια απόλυτα φυσιολογική, ανθρώπινη αντίδραση, που ο καθένας μας βιώνει με τον δικό του, μοναδικό τρόπο και στον δικό του χρόνο – χωρίς να υπάρχουν κανόνες, συγκεκριμένα στάδια, αρχή και τέλος, ούτε σωστοί και λανθασμένοι τρόποι να πενθούμε. Ας είμαστε λοιπόν υπομονετικοί με τον εαυτό μας, επιτρέποντας μας να θρηνήσουμε με τον δικό μας ρυθμό. Επομένως, δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος που θα βοηθούσε όλους μας στο πένθος. Υπάρχουν όμως διάφοροι τρόποι που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να διαβούμε αυτό το δύσκολο ταξίδι.

Επέτρεψε στον εαυτό σου να πενθήσει
Αρχικά, είναι πολύ σημαντικό να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να πενθήσει, να δώσουμε δηλαδή χώρο και χρόνο στον εαυτό μας για να προσαρμοστεί στην νέα πραγματικότητα και να βιώσει τα διάφορα συναισθήματα που αναδύονται, χωρίς κριτική. Είναι φυσικό να νοιώθουμε, για παράδειγμα, θλίψη, απόγνωση, θυμό, ενοχές, ακόμα και ανακούφιση, και δεν βοηθάει να τα καταπιέζουμε. Το να πολεμούμε, να καταπιέζουμε ή να προσπαθούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας προσθέτει αχρείαστη ταλαιπωρία και μπορεί να παρατείνει και να δυσκολέψει τη φυσική διαδικασία του πένθους. Αντίθετα, το να αναγνωρίζουμε, με κατανόηση και αυτοσυμπόνια, τα δύσκολα συναισθήματα, σκέψεις και αντιδράσεις μας μπορεί να ανακουφίσει το βάρος της θλίψης και να ενισχύσει τη διαδικασία θεραπείας.

Αναζήτησε στήριξη
Δεν χρειάζεται να βιώνετε μόνοι το πένθος σας. Αναζητήστε φίλους και συγγενείς που μπορούν να σας προσφέρουν κατανόηση και στήριξη. Εκφράζοντας το πώς νοιώθουμε και αναμνήσεις από το αγαπημένο μας πρόσωπο, μπορεί να είναι θεραπευτικό – μας βοηθάει να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε καλύτερα τα περίπλοκα μας συναισθήματα, και να αισθανθούμε λιγότερο μόνοι. Πολλοί άνθρωποι νοιώθουν αμήχανα και αβέβαιοι πώς να προσεγγίσουν ένα άτομο που πενθεί, κάτι που πολλές φορές βιώνεται ως αδιαφορία ή έλλειψη ενσυναίσθησης. Επομένως, μην διστάσετε να εκφράσετε ανοιχτά τί στήριξη θα θέλατε, τί σας βοηθάει και τί όχι. Η στήριξη από επαγγελματία ψυχολόγο μπορεί επίσης να είναι ωφέλιμη, βοηθώντας να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε καλύτερα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Επίσης, μπορούμε να αντλήσουμε δύναμη συμμετέχοντας σε διάφορες, ομάδες, κοινότητες και αναζητώντας πνευματική και θρησκευτική στήριξη.

Ρουτίνα και προγραμματισμός
Είναι φυσικό το πένθος να μας αποδιοργανώσει, και μέσα από την έντονη θλίψη τίποτα πλέον να μην φαίνεται σημαντικό. Πολλές φορές παραμελούμε και τις πιο βασικές μας ανάγκες για τροφή και ύπνο. Τώρα όμως, πιο πολύ από ποτέ, ο οργανισμός μας χρειάζεται φροντίδα, δεδομένης της συναισθηματικής και σωματικής εξάντλησης και της αποδυνάμωσης του ανοσοποιητικού μας συστήματος λόγω πένθους. Όσο ασήμαντο και αν φαίνεται, είναι απαραίτητο να εφαρμόσουμε μια βασική ρουτίνα με τακτά γεύματα, σταθερά ωράρια ύπνου και κάποιου είδους κίνησης, για να αποφύγουμε περεταίρω εξασθένηση του οργανισμού. Μπορούμε να ετοιμάσουμε μια λίστα με τα πράγματα που έχουμε να κάνουμε κάθε μέρα, βάζοντας προτεραιότητες και περιλαμβάνοντας χρόνο με αγαπημένα άτομα. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είναι αναμενόμενο να χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο απ’ ότι συνήθως για την διεκπεραίωση των εργασιών μας, λόγω της επίδραση του πένθους στην συγκέντρωση και μνήμη μας. Αυτό θα μπορούσαμε να το εξηγήσουμε στον εργοδότη ή/και στο περιβάλλον μας για περισσότερη κατανόηση.

Μπορούμε επίσης να προετοιμαστούμε για τις διάφορες γιορτές, γενέθλια, επετείους και άλλες σημαντικές ημερομηνίες κατά την διάρκεια του χρόνου που μπορεί να είναι ιδιαίτερα συναισθηματικά φορτισμένες. Μπορούμε, για παράδειγμα, να σκεφτούμε εκ των προτέρων με ποιόν θα θέλαμε να περάσουμε την μέρα, τί θα μας βοηθούσε, και να καθιερώσουμε μια παράδοση εις μνήμη του αγαπημένου μας (π.χ. μοιράζοντας αναμνήσεις μαζί του, κάνοντας εισφορά εις μνήμη του). Φτιάχνοντας ένα πλάνο για να διαχειριστούμε τις σημαντικές ημερομηνίες, και μοιράζοντάς το με οικείους μας, μπορεί να μας προσφέρει μια αίσθηση ελέγχου στην ανεξέλεγκτη πραγματικότητα της απώλειας.

Διατήρησε σύνδεση με τον αγαπημένο σου
Η δημιουργία παραδόσεων και τελετουργιών είναι επίσης ένας βοηθητικός τρόπος να διατηρήσουμε μια συνεχής σύνδεση με το αγαπημένο μας πρόσωπο, χωρίς να ανησυχούμε ότι θα ξεχαστεί. Διατηρώντας μιας διαρκή σύνδεση με το άτομο που έχει πεθάνει βοηθάει την υγιή διαδικασία πένθους. Μπορούμε να γιορτάσουμε τα γενέθλια τους κάθε χρόνο, να φτιάξουμε μια γωνιά στο σπίτι με αγαπημένες φωτογραφίες τους, να μαζευόμαστε ως οικογένεια σε μνημόσυνα και επετείους, να συμμετάσχουμε σε εκδηλώσεις εις μνήμη τους και άλλα. Τέτοια τελετουργικά προσφέρουν μια αίσθηση σύνδεσης και οικειότητας που μας επιτρέπει να διατηρήσουμε τη μνήμη τους ζωντανή με χειροπιαστό τρόπο.

Μια διαδικασία με συνεχείς διακυμάνσεις
Στην διαδικασία του πένθους δεν θα είναι όλες οι μέρες το ίδιο δύσκολες. Η διάθεση μας είναι φυσικό να έχει συνεχής εναλλαγές. Πολλές φορές βιώνουμε το πένθος σαν ένα «κύμα» θλίψης το οποίο κορυφώνεται και έπειτα υποχωρεί – έτσι δεν χρειάζεται να το καταπιέσουμε ή να μας φοβίζει.

Η καθημερινότητα μας, όπως είναι φυσικό, αποτελείτε α) από την εστίαση στην απώλειά μας, μέσω του θρήνου και των αναμνήσεών μας, και β) από την απόσπαση της προσοχής μας από τον θρήνο και την ενασχόλησή μας με τις ευθύνες, τις απαιτήσεις της ζωής, και τις νέες δεξιότητες και ρόλους που καλούμαστε να αναλάβουμε. Αυτή η διαδικασία συχνά περιλαμβάνει διάφορα συναισθήματα, όπως άγχος, φόβο για το μέλλον, αίσθηση μοναξιάς, αλλά και ανακούφισης και αίσθηση περηφάνειας για τις δυνατότητες και αντοχές μας.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η εναλλαγή από την μια κατάσταση στην άλλη – την εστίαση στην απώλεια και στις άλλες πτυχές της ζωής μας – είναι απαραίτητη για την διαχείριση του πένθους και την προσαρμογή στην νέα μας ζωή. Έτσι, θα ήταν βοηθητικό αν «πιάσουμε» τον εαυτό μας για πολλή ώρα να εστιάζει στο πένθος, σε σημείο εξάντλησης, να αποσπάσουμε την προσοχή μας (π.χ. μιλώντας σε ένα φίλο, κάνοντας μια ασχολία). Αντίθετα, αν τείνουμε να γεμίζουμε τις μέρες μας με ασχολίες, αποφεύγοντας να σκεφτούμε την απώλεια μας, θα ήταν βοηθητικό να επιτρέψουμε έστω και λίγα λεπτά στον εαυτό μας να σκεφτεί τον άνθρωπό μας. Με αυτό τον τρόπο, διευκολύνουμε την φυσική διαδικασία αποκατάστασης και προσαρμογής μετά την απώλεια.

Βρες νόημα και σκοπό
Καθώς διανύουμε το ταξίδι του πένθους, μπορεί να αμφισβητήσουμε εάν η ζωή μας έχει πλέον νόημα και σκοπό. Μπορεί να χρειαστεί να επαναξιολογήσουμε τις προτεραιότητές και τους στόχους μας, εστιάζοντας στο τί είναι πραγματικά σημαντικό για εμάς και τί δίνει νόημα στη ζωή μας. Η εμπλοκή μας σε διάφορες εθελοντικές ομάδες, δραστηριότητες, και η σύνδεση με άλλους που έχουν βιώσει απώλεια, μπορεί να βοηθήσει στην αναζήτηση νέου νοήματος στη ζωή χωρίς το αγαπημένο μας πρόσωπο. Η εύρεση προσωπικού νοήματος μας βοηθάει, ακόμη και μέσα στον πόνο μας, να αποκτήσουμε ξανά ελπίδα για το μέλλον. Τέτοια υπαρξιακά ερωτήματα, αν αξιοποιηθούν σωστά μπορούν να οδηγήσουν σε προσωπική ανάπτυξη και ανθεκτικότητα.

Συμπέρασμα
Η αντιμετώπιση του πένθους είναι μια πολύ προσωπική και επώδυνη εμπειρία. Ας θυμηθούμε όμως πως δεν είμαστε μόνοι και ότι υπάρχει ελπίδα. Μπορούμε να περιηγηθούμε στην πολυπλοκότητα της θλίψης και να βρούμε θεραπεία και ανθεκτικότητα. Ενώ ο πόνος της απώλειας μπορεί να μην εξαφανιστεί ποτέ εντελώς, με τον χρόνο, την στήριξη, και την (αυτό)κατανόηση, είναι δυνατό να βρούμε μια νέα αίσθηση νοήματος, εσωτερικής ειρήνης και αποδοχής, ακόμη και να αναπτυχθούμε μέσω αυτής της διαδικασίας.

Αν θέλετε να ενημερωθείτε και να πάρετε εξειδικευμένες πληροφορίες και στήριξη για θέματα που αφορούν την απώλεια αγαπημένου προσώπου από καρκίνο, μπορείτε να συμμετέχετε στις μηνιαίες διαδικτυακές συναντήσεις ενημέρωσης και υποστήριξης στο πένθος ή να καλέστε στο 77771986 και να μιλήσετε σε Ψυχολόγο της Ψυχοκοινωνικής Υπηρεσίας του ΠΑΣΥΚΑΦ.

Σύνταξη: Υπηρεσίας Ψυχολογικής Στήριξης ΠΑΣΥΚΑΦ
Δρ. Κυριακή Λουκά, Συμβουλευτική Ψυχολόγος